De Noorderduinen, 27 november ‘20

 

Vroeger, weet je nog wel, was het een klein wonder dat je laat in het jaar nog paddenstoelen kon inventariseren. Meestal was er in oktober al stevige nachtvorst geweest waardoor er weinig van de mycoflora was overgebleven. Gaandeweg, vooral in deze eeuw, is het paddenstoelenseizoen steeds verder opgerekt en kunnen we nog in december (en soms zelfs in januari) tot een aantrekkelijk lijstje komen. Dit jaar eindigt het seizoen eind november en dat heeft mede te maken met ’dat griepje’ dat ons leven zo sterk beïnvloedt. Onder normale omstandigheden zou immers ook nog onze Zwamdag op 11 december hebben plaatsgevonden die, traditiegetrouw, altijd wordt voorafgegaan door een korte excursie. Dat ging altijd door, zelfs wanneer er sprake was van winterse omstandigheden, iets dat wel eens is voorgevallen. En zelfs dan was er ook nog wel iets te vinden.

 

Nu is het seizoen dus gestopt, maar dat lag niet aan de score in de Noorderduinen, want die was met meer dan 120 soorten zeer redelijk te noemen. Misschien dat je zo’n aantal nu nog kunt halen in het Lauwersmeer, omdat door de invloed van het meer en de zee daar de vorst van 29 op 30 november minder streng  is geweest dan de - 5 ˚C in onze omgeving. Vorig jaar noteerden we daar op 22 en 29 november respectievelijk 122 en zelf 141 soorten. Bij die laatste score zaten trouwens 6 myxomyceten waarvoor Janny Kramer verantwoordelijk was. Janny, die had aangegeven een punt achter dit seizoen te zetten na de ene soort van een week eerder, werd in de Noorderduinen node gemist, want, dat zul je altijd zien, juist op deze dag kwamen we zeker vijf keer myxomyceten tegen. Tel daarbij op dat er bij gebrek aan ter zake deskundig personeel geen korstjes zijn onderzocht en op het gebied van asco ‘s zijn er ook wel wat zaken blijven liggen. Daarmee wil ik niets zeggen over de inbreng van het verspreid opererende vijftal dames (en de immer aanwezige Harry) dat me bijstond, want zij hadden er duidelijk veel plezier in en waren immer naarstig op zoek naar bekende en minder bekende paddenstoelen. Af en toe moest ik dus het antwoord schuldig blijven en werd de alom bekende schouderworptechniek toegepast.

 

We startten ons onderzoek direct vanaf de parkeerplaats bij Steenbergen, het (heide)terrein met het hunebed. Het waren meest bekende soorten die werden gemeld, maar zo af en toe was er een interessante vondst bij. Dat gold o.a. voor het Groot oranje mosschijfje (Octospora humosa) waarvoor veel belangstelling werd getoond. Het is best een algemeen ding, maar in onze groep waren een paar (betrekkelijke) nieuwkomers voor wie veel nieuw is. Dit mosschijfje, de naam zegt het al, leeft in associatie met (levende) bladmossen en houdt er wellicht een zwak parasitische leefwijze op na. Voor de nieuwelingen was het ook mooi om zowel de Witte- als de Zwarte kluifzwam (Helvella crispa en H. lacunosa) naast elkaar te zien. Dan ervaar je dat de één (de witte) een loszittende hoed heeft en de ander (de zwarte) een hoed heeft die met de steel is verkleefd. Naast de vele (zeer) algemene zwammen was er nog een kleintje die op een keutel groeide. Eerst dacht men aan een hondenkeutel, maar nadere inspectie bracht aan het licht dat het een vossenkeutel was. Het bleek dat het daarop groeiende zwammetje de Kleine korrelinktzwam (Coprinopsis stercorea (KW)) was. Die verwacht je, zoals een week eerder in het Tonckensbosch bij Huis ter Heide, op keutels van koeien, maar er wordt ook gemeld dat ze op keutels van andere zoogdieren kunnen groeien.

Nadat we het terreintje, met een score van 66, voldoende hadden afgestruind verkasten we naar ’het echte bos’ waar St. Het Drentse Landschap eigenaar van is. Op een deel ervan, aan de westkant van de weg, staat een alleraardigst verbouwd vakantiehuis(je). Het is de voormalige woning van mw. Landweer die het terrein aan HDL heeft nagelaten. Vanwege verhuur (à € 616,-.  p.w.) waren daar mensen aanwezig die je niet wilt storen en daarom lieten we het (letterlijk) links liggen. Dan blijft er nog een deel over aan de andere kant van de weg, waar wij sowieso toegang tot hebben.

 

Voor de meeste symbionten is het seizoen voorbij, maar we vonden er toch nog wel enkele. Daarbij was een Narcisamaniet (Amanita gemmata) die we als eerste achter het toegangshek vonden. Omdat bij een excursie een jaar eerder hier zowel de Dennenspleetlip (Lophodermium pinastri) en de Jeneverbesspleetlip (L. juniperinum) werden gevonden door Richard Dijkstra (specialist ’Klein Spul’) werd door mij gevraagd hiernaar te zoeken en warempel, beide werden gevonden. Misschien had ik ook moeten vragen naar andere spleetlippen uit te kijken, waarbij ik niet denk aan de Bosbesspleetlip (L. maculare), want die is nog erg zeldzaam en schijnt slechts op de Rode bosbes (Vaccimium vitis-idaea) in berkenbroekbos voor te komen. Zul je zien dat hij later ook in andere milieus wordt gevonden! Wellicht was gericht zoeken naar de Grijze spleetlip (L. pini-excelsae) op dennennaalden wel succesvol geweest of bij de Fijnsparren die er staan naar de Sparrenspleetlip (L. picea). En dan heb je ook nog de Dennentakspleetlip (L. seditiosum) die een keer in het Lauwersmeer is gevonden en er zijn nog een stik of 12 andere. Opvallend is wel dat in de provincie Groningen verscheidene vondsten zijn geweest en wellicht heeft dat te maken met de activiteiten van Richard.

 

Onderweg naar een stukje heide (in een ander km-hok) vonden we een takje met interessante franjekelkjes dat ter controle naar Henk Pras werd gestuurd. En natuurlijk was het weer, zoals zo vaak, een Gewoon franjekelkje (Lachnum virgineum). Een korstje dat werd meegeleverd werd voorzien van de naam: Amphinema bissoides, oftewel de Harige vlieszwam. Die kennen we vooral van het Buinerveld. Eenmaal op het heideterreintje zag ik dat van een in het voorjaar overleden hoogzwangere reegeit slechts enkele botten was overgebleven. Die vond ik toen, samen met een vogelvriend, tijdens een inventarisatie van broedvogels. Voor ons was het de grote vraag waaraan de geit was gestorven. Toen we het dier vonden was het nog warm en dus net gestorven. De natuur, zeggen we dan, kan wreed zijn (en dat kan tevens voor mensen zo zijn). Paddenstoelen vonden we er ook en de meest fraaie was zonder meer het Oranje mosklokje (Galerina calyptrata (KW)). Er staat ook een klein onderkomen (een soort tuinhuisje) met uitzicht over het heideveldje ervoor, dat verhuurd wordt voor een dag aan mensen die er tot rust willen komen of er willen mediteren of er inspiratie willen opdoen enz. Het leek Geertje (zij is kunstenares) wel iets om daar een keer gebruik van te maken. Sowieso vond ze het een mooi terrein, maar wie niet?

 

Toen het terrein in handen kwam van HDL is er wel vrij rigoureus gekapt, maar wonderwel zie je er steeds minder van terug. Op een van de plekken met veel dode stammen en hakhout (op zich niet verkeerd) kwamen we nog het Naaldbosmosklokje (Galerina sideroides) tegen die we een week eerder ook al zagen. Het is een soort die laat in het jaar optreedt en dus is het niet vreemd dat we hem alleen in november zagen. Eén waarneming is nog het vermelden waard, omdat het nogal wat voeten in aarde had voordat er een naam aan werd verbonden en, dat vooral, eer er een geschikte foto van werd gemaakt. Ik bespaar jullie de details. Ik had er een stukje van meegenomen en pas thuis viel een lichte, blauwe verkleuring op. Het was de Gezoneerde kaaszwam (Postia wakefieldiae (GE)). Niet zo lang geleden werd deze kaaszwam altijd gemeld als bewoner van naaldhout (o.a. in de Ecologische Atlas van Paddenstoelen in Drenthe) waaraan hij strikt gebonden zou zijn. Toch zijn we er inmiddels achter gekomen dat hij ook op loofhout wordt gevonden. De Verspreidingsatlas meldt nu als organisme zelfs alleen maar loofbomen en -struiken!

 

We kwamen deze dag uit op een mooie totaalscore van 123 soorten. Daarbij rijst de vraag waarom er wordt gestopt met de inventarisaties, maar daarover is in het begin van dit verslag al een opmerking gemaakt.

Het is nu wachten op betere tijden en wellicht kan vroeg in het voorjaar weer iets worden georganiseerd.

 

Cees Koelewijn, coördinator

 

Klik hier voor meerdere foto's